شادروان فلاپی دیسک

تا همین 10-12 سال پیش برای خودش برو و بیایی داشت. در بهترین بسته‌بندی‌ها و در رنگ‌های مختلف عرضه می‌شد تا بیشتر در بازار دلبری کند. هر کسی می‌خواست دستش به کیبورد برود اول باید سر از کار فلاپی دیسک در می‌آورد. هر کسی می‌خواست اطلاعاتی جابه‌جا کند باید دست به دامن همین دیسکت‌ها می‌شد که حالا همه دارند فراموشش می‌کنند.

الان چه کسی می‌تواند باور کند که بهترین بازی‌ها و برنامه‌های  آن زمان روی 10 یا 12 دیسکت به فروش می‌رفت؟ آن موقع 44/1 مگابایت حافظه برای خودش حرمت داشت. مثل الان نبود که یک سی دی تازه به دوران رسیده 700 مگابایت حافظه داشته باشد.

می‌گویند دیسکت هم مانند خیلی از محصولات دیگر در دنیای تکنولوژی خدا بیامرز شده است. مثل نوارهای VHS، ماشین تحریر، نوارهای کاست، واکمن و....دنیای تکنولوژی دنیای بی‌مرامی است. کافی است یک محصول جدید بیاید تا همه فراموشت کنند. راست گفته‌اند که خاک سردی می‌آورد...

تولد یک ستاره

هر چند فلاپی دیسک هم مانند بسیاری از اختراعات دیگر محصول تلاش محققان زیادی بوده است، اما بسیاری از مورخین آلن شوگارت را پدر واقعی آن می‌دانند.

اولین نمونه FDD ها (فلاپی دیسک درایو) در سال 1967 در شرکت IBM ساخته شد که می‌توانستند دیسک‌های 8 اینچی را بخوانند. این محصول توسط یک گروه از مهندسان به رهبری آلن شوگارت ساخته شد و در زمان خودش بسیار سر و صدا به پا کرد.

محبوبیت این اختراع به این خاطر بود که کارت‌های پانچ را از رده خارج و خیلی‌ها را از شر آنها راحت کرد. این محصول فوق‌العاده یک دایره پلاستیکی به قطر 8 اینچ بود که سطحش به وسیله اکسید آهن پوشیده شده بود.

مکانیزم ذخیره اطلاعات روی این دیسک مانند نوار کاست بود و تنها 72 کیلوبایت ظرفیت ذخیره اطلاعات داشت. درایو ساخته شده برای این دیسک هم تنها توانایی خواندن اطلاعات را داشت.آلن شوگارت بعد از ثبت این اختراع و در سال 1969 از IBM خارج شد و با حدود 200 نفر از مهندسان به شرکت ممورکس رفت. اما او در ممورکس هم دوام نیاورد و شرکت خودش به نام شوگارت آسوشیتس را تاسیس کرد.

آلن شوگارت در سال 1976 فلاپی دیسک 25/5 اینچی را اختراع و ثبت کرد که دیگر مشکلات دیسک‌های 8 اینچی را نداشت. این دیسک درون  یک پوشش نرم و منعطف پلاستیکی قرار داشت و نام فلاپی(نرم) در حقیقت از آن زمان روی این دیسک‌ها گذاشته شد.

این فلاپی دیسک‌ها 360 کیلوبایت ظرفیت ذخیره اطلاعات داشت و FDD آن روی اولین رایانه شخصی IBM در سال1981 نصب شد. این دیسک‌ها تا چند سال دارای محبوبیت فراوانی بودند.

تلاش برای ظرفیت و امنیت بیشتر

هر چند فلاپی دیسک‌های پنج و یک چهارم اینچی محبوب بودند، اما مشکلات زیادی داشتند. مهمترین عیب آنها خرابی بسیار سریع بود. کافی بود که تا انگشت کاربر با صفحه دیسک که در قسمتی برای خواندن و ذخیره اطلاعات بدون پوشش بود برخورد کند.

این مسئله باعث می‌شد که فلاپی دیسک و اطلاعات آن از بین برود. علاوه بر این پوشش پلاستیکی نرم باعث می‌شد که در اثر تا شدن فلاپی دیسک غیر قابل استفاده شود.

شرکت سونی با عرضه دیسک‌های 5/3 اینچی در سال 1981 انقلابی در دنیای فلاپی دیسک بوجود آورد. این فلاپی دیسک‌ها  از آن موقع به خاطر کوچک شدن اندازه‌شان به دیسکت هم معروف شدند.

دیسکت‌های جدید علاوه بر اینکه ظرفیت بیشتری برای ذخیره اطلاعات داشتند از لحاظ امنیتی هم بسیار بهتر بودند. برای پوشش این دیسک‌ها از پلاستیک سخت‌تری استفاده شده بود و اندازه کوچک آنها حمل شان را ساده‌تر می‌کرد.

علاوه بر این برای دیسکت دریچه‌ای طراحی شده بود که قسمت باز دیسک مغناطیسی را می‌پوشاند و در موقع لازم یعنی بعد از ورود به فلاپی درایو باز می‌شد. اما محبوبیت دیسک‌های قدیمی باعث شد که تا مدت‌ها کاربران از درایوهای هر دو نوع فلاپی بر روی رایانه‌هایشان استفاده کنند.

اما بالاخره دیسکت‌های جدید در اواخر دهه 80  دیسک‌های 25/5 اینچی را از رده خارج کردند. به زودی دیسکت‌های 5/3 اینچیHD(High Density) با ظرفیت 44/1 مگابایت به بازار عرضه شدند که دیگر تاکنون پیشرفت قابل ملاحظه‌ای نکردند. از سال 1990 اکثر رایانه‌های شخصی فقط با فلاپی درایو 5/3 اینچی عرضه شد.

عامل مرگ: سکته!

دیسکت‌های 5/3 اینچی هم با تمام پیشرفتی که داشتند بعد از چند سال پاسخگوی نیاز کاربران و پیشرفت صنعت IT نبودند. حجم اطلاعات رایانه‌های هر روز بیشتر می‌شد و در این بین استفاده از تعدادی زیادی دیسکت، کار واقعاً مشکلی بود.

دیسکت‌ها در مقابل گرد و خاک، تغییرات آب و هوایی و ضربه بسیار حساس بودند. این مسئله باعث می‌شد که یک برنامه حرفه‌ای که در یک بسته مثلاً ده تایی دیسکت عرضه می‌شد با خرابی یکی از آنها کاملاً غیر قابل نصب شود.

علاوه بر این حجم فایل‌های صوتی و تصویری هم بسیار زیاد  شده بود و استفاده از نرم افزارهای فشرده سازی مانند ZIP،RAR و... هم دیگر جوابگو نبود. شرکت یومگا در سال 1994 برای جبران این مشکل دیسک‌هایی با نام ZIP به بازار عرضه کرد که اولین سری آن 100 مگابایت ظرفیت ذخیره اطلاعات داشتند.

این دیسک‌ها احتیاج به درایوهای جدیدی هم داشتند. قیمت گران دیسک‌های ZIP و درایو آنها باعث شد که مورد استقبال کاربران خانگی قرار نگیرند.

ورود فراوان CompactDisk) CD)ها در سال 2000 به بازار باعث سکته ناقص مرحوم دیسکت شد. این دیسک‌های جدید که 650 مگابایت ظرفیت ذخیره اطلاعات داشتند تقریباً کمر دیسکت را شکستند.

CDها به سرعت ارزان شدند و همین مسئله باعث شد دیسک‌های ZIP هم هیچ وقت نتوانند خیلی محبوب شوند. اما دیسکت تا چند سال بعد هم هنوز نفس می کشید. چون CDها تا چند سالی فقط به عنوان دیسک‌هایی که «تنها خواندنی» هستند شناخته می‌شدند.

درایو رایت یا نوشتن روی CD ها بسیار گران بودند و این مسئله باعث می‌شد که کاربران معمولی برای جابجایی اطلاعات هنوز به دیسکت‌ها محتاج باشند. اما با ارزان و فراوان شدن درایوهای رایت CD بالاخره دیسکت به آخر زندگی نزدیک شد.

علاوه بر این فراگیر شدن حافظه‌های فلش در سال 2003 هم برای دیسکت تیر خلاص به شمار می‌رفت. کار با حافظه‌های فلش بسیار ساده بود و نیاز به نرم افزار خاصی برای نوشتن اطلاعات نداشتند. کارشناسان می‌گویند از همان موقع بود که دیسکت به کما رفت و دیگر کسی خیلی خبری از نشنید تا اینکه خبر مرگش را آوردند.

زنده یا مرده؟ مسئله این است

ماه گذشته مسئولان PCWorld  -بزرگترین فروشگاه زنجیره‌ای وسایل رایانه در آمریکا- اعلام کردند  که دیگر در هیچ یک از شعبه‌هایشان فلاپی دیسک و درایو آن به فروش نمی‌رسد.

شرکت «دل» چند سالی است که رایانه‌های شخصی را بدون درایو فلاپی به فروش می‌رساند. خیلی وقت است که هیچ لپتاپی دیگر با درایو فلاپی عرضه نمی‌شود. همه این‌ها نشان می‌دهد که این دیسکت‌ها که در سال 97 بیش از 2 میلیارد عدد از آنها در جهان فروخته شده بود دیگر  نفسی نمی‌کشند.

اما به صورت قطعی در کشور خودمان نمی‌شود از مرگ آنها حرف زد. اگر سری به سازمان‌ها و وزارت‌خانه‌های کشور خودمان بزنید هنوز دیسکت‌ها را روی میزها پیدا می‌کنید که کلی از اطلاعات حساس را جا به جا می‌کنند.

این دیسکت‌ها هنوز در خیلی از ادارات ما برای خودشان اعتبار دارند. اما واقعیت در دنیا این است که دیسکت‌ها دیگر تبدیل به خاطره شده‌اند. هر چند شاید بشود هنوز صفحه‌های گرامافون را پیدا کرد و کلی خاطرات گذشته را با آن مرور کرد اما همه  مرگ آن را قبول دارند.

آلن شوگارت هم آن قدر به خاطر مرگ فرزندش غصه خورد که همین چند ماه قبل سکته کرد و مرد. دنیای تکنولوژی همین است دیگر. محصولات جدید قبلی‌ها را از دور خارج می‌کنند. همین الان DVD با  ظرفیت‌ تا 9 گیگابایت دارد جا را برای دیگران کم می‌کند.

همین‌ها هم به زودی با آمدن دیسک‌های بلوری با ظرفیت تا 50 گیگابایت فراموش می‌شوند. در این توفان تکنولوژی شاید فقط وقت کنیم دلمان برای خاطره‌ها تنگ شود. برای یک داس 2/6. یک دیسکت برای فرمت کردن و یک c:\>Format a: /q.
دیسکت هم خدابیامرز شد. اما دنیای تکنولوژی، فکر می‌کنید به این CDها و DVDهای تازه به دوران رسیده وفا می‌کند؟